By RAQUEL VIDALES
09.10.2021 / elpais.com
De projecten van de Duitse kunstenaarsgroep Rimini Protokoll laten je niet onberoerd. Hoewel ze qua inhoud en ook qua vorm verschillen, hebben ze altijd één ding gemeen: ze schudden je aardig dooreen. In plaats van alleen maar te luisteren, moet het publiek veeleer actief deelnemen aan het podiumgebeuren, en daar komen vaak unieke ervaringen uit voort. Rimini Protokoll wordt niet voor niets internationaal beschouwd als een voorbeeldcollectief op het gebied van immersief theater, en de groep laat telkens weer zien waar het bij deze theatervorm om gaat: het is elke keer anders.
In Spanje werden al vele werken van het collectief opgevoerd. Het jongste project, deze zomer in Barcelona, is de interactieve installatie Urban Nature. Bij het project Uncanny Valley (Festival Temporada Alta 2018) gaat het op het eerste gezicht om conventioneel theater, waarbij het publiek aandachtig in de zaal zit. Op het podium staan echter geen acteurs, maar bevindt zich een akelige robot die sprekend op een mens lijkt. In 2019 voerde het collectief in Madrid Situation Rooms op: een doolhof waarbij de toeschouwers in de huid kruipen van mensen die tijdens hun leven met oorlog te maken hebben (de topman van een wapenfabrikant, een kindsoldaat, een vluchteling, een persfotograaf). Door een koptelefoon krijgen de toeschouwers instructies. En dit jaar ontstond Remote Madrid: een wandeling die je meeneemt om de stad te herontdekken.
Gisteravond presenteerde Rimini Protokoll in Madrid zijn nieuwste project: Konferenz der Abwesenden , dat werd gecreëerd tegen de achtergrond van de dreigende klimaatverandering. De laatste jaren deed het debat over het stoppen van de klimaatverandering ook zijn intrede in de theaterwereld. Zo ziet de Franse choreograaf Jérôme Bel al jaren af van tournees en reizen, om de uitstoot van vervuilende stoffen te vermijden. Het stuk is een uiting van deze bezorgdheid, maar biedt tegelijk ook een oplossing: de personages worden niet gespeeld door acteurs, maar door toeschouwers met een koptelefoon op. Een stem legt de gebeurtenissen uit en er wordt telkens een vrijwilliger gevraagd die het verhaal uitbeeldt. Dit concept vindt stilaan ook ingang op wetenschappelijke congressen, als alternatief voor videoconferenties. Door de pandemie begint immers een zekere digitale vermoeidheid op te treden.
Door zijn structuur doet het stuk denken aan een wetenschappelijke conferentie. De uitgenodigde deelnemers houden echter geen lezingen over hun vak, maar vertellen persoonlijke verhalen – met het thema afwezigheid als rode draad. Reële personen laten hun verhaal vertellen door mensen op het podium. Het gaat onder meer om een man die fantoompijnen voelt na een beenamputatie; een fysicus die verlamd is na een beroerte en zwarte gaten in zijn hersenen heeft;
een jood die zijn ouders verloochent om niet door de nazi’s te worden vermoord, en een Amerikaan die een beweging opricht om de mensheid uit te roeien. De ene verhaallijn is al krachtiger dan de andere, maar dankzij een uitgekiende dramaturgie wordt ook het gewoonste van de verhalen spannend.
Tijdens de generale repetitie op donderdag maakten de verhalen van de afwezigen, op het podium verteld door de toeschouwers, erg veel indruk. Wellicht kwam dat doordat de vertellers op het podium het verhaal niet van tevoren kenden en het maar op hetzelfde moment ontdekten als het publiek in de zaal. Vreemd genoeg maakten de verhalen daarbij een echte, authentieke indruk, ook al waren diegenen die het hadden meegemaakt er niet eens bij. Eén ding is zeker: bij een productie van Rimini Protokoll valt er altijd iets nieuws te ontdekken (en te voelen).