Von RiRo
08.02.2017 / RiRo Theater
Het Berlijnse collectief Rimini Protokoll maakt documentair theater en werkt niet met professionele acteurs maar met gewone mensen, die ze 'experts van het dagelijks leven' noemen. De drie theatermakers van Rimini Protokoll - Helga Haug, Daniel Wetzel, en Stefan Kaegi - maken daarbij gebruik van nogal uiteenlopende theatrale middelen.
Bij Adolf Hitler: Mein Kampf, Band 1 & 2 bijvoorbeeld is er een podium waarop zes 'experts van het dagelijks leven' een tekst uitspreken en handelingen verrichten. Deze vorm van documentair theater lijkt nog het meest op wat je je bij toneel voorstelt: De zes spelen zichzelf, er wordt dus in zekere zin geacteerd, je maakt deel uit van een publiek, je beleeft hetzelfde als de andere toeschouwers in de zaal, en er is een vorm van interactie tussen 'de zaal' en het podium.
Heel anders is dat bij Situation Rooms, dat ook tijdens de serie Brandstichter van de Stadsschouwburg Amsterdam te zien is. Hier loop je met een iPad en een koptelefoon je eigen parcours door een installatie. Je maakt hier dus niet deel uit van een publiek, je beleeft niet hetzelfde als de anderen, en interactie is er uitsluitend tussen jou en wat je tijdens jouw parcours tegenkomt. De 'experts van het dagelijks leven' zijn in dit geval niet in levende lijve aanwezig, maar op eerder opgenomen filmbeelden. Het is fascinerend om het parcours van Situation Rooms te lopen, je komt van alles te weten rond het thema internationale wapenhandel, maar het lijkt in niets op wat er bij 'gewoon' toneel gebeurt.
Nachlass-Pièces sans personnes, dat ik vanavond zie, is geproduceerd door Theâtre Vichy in Lausanne (Stefan Kaegi is Zwitser). Bij Nachlass (nalatenschap) kom je in een ruimte waarop acht deuren uitkomen. Achter die deuren kamers van mensen die wisten dat ze binnenkort zouden overlijden, en die hebben vastgelegd wat ze ons wilden nalaten. Met een paar anderen ga je zo'n kamer binnen. Je maakt dus nu wel deel uit van een publiek, al bestaat dat publiek steeds maar uit drie of vier anderen. Maar als je wilt kun je oogcontact met elkaar maken of wat tegen elkaar zeggen.
De meeste 'experts van het dagelijks leven' die we in die kamers ontmoeten, in dit geval zou je ook kunnen zeggen experts in het sterven, zijn Zwitsers. En die spreken soms Frans, soms Duits. Maar er zijn Nederlandse (en Engelse) ondertitels. In die kamers richten ze zich tot ons via beeldschermen of alleen via een speaker. In een aantal gevallen zijn ze op het moment dat we in hun kamer zijn al dood. Vooral de combinatie van persoonlijke verhalen en de heel persoonlijke voorwerpen in hun kamers die we kunnen zien en aanraken, maakt Nachlass tot een heel bijzondere ervaring.
Van de drie 'voorstellingen' van Rimini Protokoll die in tot nu toe tijdens Brandstichter heb gezien heeft Nachlass-Pièces sans personnes me het meest geraakt. Bij Situation Rooms, hoe belangwekkend het thema ook is, en hoe ingenieus de techniek, bekruipt me af en toe het gevoel dat ik op een nodeloos ingewikkelde manier kennis neem van iets dat toch vooral een documentaire is waarbij de vorm de inhoud af en toe in de weg zit.
Bij Nachlass-Pièces sans personnes zijn vorm en inhoud volledig in balans. Door de directheid die daardoor ontstaat, komt het sterven, en de daaraan voorafgaande levens, in de acht kamers heel dichtbij. Zeer indrukwekkend. Een aanrader.
Gezien tijdens BRANDSTICHTER.