Von Amber Dujardin
18.08.2015 / Trouw
Zolders, vlooienmarkten en de verboden afdeling van universiteitsbibliotheken. Het omstreden boek 'Mein Kampf' heeft al heel wat verschillende onderkomens gehad. De Duitse theatergroep Rimini Protokoll voegt daar een nieuwe plek aan toe: het theater. In september gaat hun nieuwe voorstelling over het werk van Hitler in première in Weimar.
De Duitse overheid heeft 94.000 euro subsidie neergeteld voor de voorstelling, waarmee de Berlijnse theatergroep wil uitzoeken wat er precies in het boek staat, of het gevaarlijk is en wat een verbod uithaalt als de tekst overal op internet te vinden is.
Debat in Duitsland
De timing is niet toevallig. In januari 2016, zeventig jaar na de dood van de auteur, vervallen de rechten op Mein Kampf, die nu nog bij het Beierse ministerie van financiën berusten. Verschillende Duitse uitgevers staan te popelen om het beruchte boek op de markt te brengen. Het debat over de vraag of en in welke vorm het moet worden uitgegeven, is in Duitsland dan ook in volle gang.
Volgens Helgard Haug, de regisseuse van Mein Kampf, moet een nieuwe druk er zeker komen. "Het is een verschrikkelijk boek, maar je kunt het niet negeren", zegt ze. "Het is gevaarlijker om het weg te stoppen. Wij proberen het boek niet te verkopen, maar we zullen het wel openen en nader bekijken. We willen onderzoeken wat er gebeurt als je het leest. In Duitsland is veel onwetendheid over het boek."
Geen acteurs
In de voorstelling staan geen acteurs op het toneel, maar zes 'experts uit het dagelijks leven'. "Zo hebben we een Israëlische advocaat, een historicus en een boekrestaurateur", zegt Haug. "Allemaal hebben ze het boek gelezen om verschillende redenen. Met dit stuk willen we bijdragen aan het debat over Mein Kampf."
Veel Duitsers geloven ten onrechte dat het boek nog steeds verboden is, zegt Haug, terwijl alleen herdrukken strafbaar is. "In Duitsland zijn een half miljoen exemplaren in omloop via antiquairs, bibliotheken en internet. Sinds 1945 zijn er 12,5 miljoen Duitse edities verkocht. Het boek is een internationale bestseller, daar kun je niet omheen."
Binnenkort ook in Nederland?
Ook in veel andere landen is Mein Kampf verkrijgbaar, waaronder Israël en Amerika. In Nederland is de verkoop ervan verboden, maar bezit en uitlenen van het boek zijn niet strafbaar. Het verbod staat niet letterlijk in de wet, maar is een gevolg van het algemene verbod op discriminatie, belediging en aanzetten tot haat en geweld.
Toch is de voorstelling 'Mein Kampf' binnenkort mogelijk ook in Nederland te zien. René van der Pluijm, hoofd programmering van Stadsschouwburg Amsterdam, is met Rimini Protokoll in gesprek over het presenteren van meerdere producties van de groep in het seizoen 2016/2017.
"Als één van de mogelijke producties is ook Mein Kampf besproken", laat hij weten. "In september of oktober gaan we de voorstelling bezoeken, daarna beslissen we of we hem programmeren of niet. Ik denk dat het goed is om er eerst kennis van te nemen, en dan pas te oordelen of het relevant is dit omstreden boek als uitgangspunt van een voorstelling te gebruiken."